واکاوی نمایشنامه ” کالیگولا ” اثر آلبر کامو به کوشش سحر رستمیان بازیگر تئاتر و هنرهای نمایشی  

این دنیا بی‌اهمیت است و هر که به این حقیقت برسد آزادی‌‌اش را به دست می‌آورد. این نمایشنامه ی قابل تحسین با قلم یکی از خاص ترین نویسندگان قرن بیست میلادی یعنی ” آلبر کامو ” است.   《کالیگولا》 کالیگولا،  نمایشنامه‌ای به قلم آلبر کامو، فیلسوف، نویسنده‌ و قصه‌نویس فرانسوی‌تبار است که از پدری فرانسوی و مادری اسپانیایی در الجزایر متولد شد. پدرش در جنگ جهانی اول کشته شد. مادرش دو فرزند را به‌تنهایی بزرگ کرد.  کامو از کودکی با فقر بزرگ شد؛ ازاین‌رو همیشه از مظلومان و فقیران دفاع می‌کرد. او مدتی بازیکن فوتبال بود؛ ولی با ظاهر شدن علائم بیماری سل مجبور شد این ورزش را کنار بگذارد. او در رشته‌ی فلسفه تحصیل کرد، از فیلسوفان یونانی دوران کلاسیک و نیچه تأثیر پذیرفت و به توسعه‌ی مکتب ابزوردیسم یاری رساند.

منتقدان عقیده داشتند کامو اگزیستانسیالیست بوده است؛ اما او این ادعا را رد کرده است.  این اثر در چهار پرده، داستان کالیگولا، امپراتور روم باستان را روایت می‌کند که بدنام است. او در ۲۱ سالگی به حکومت می‌رسد. پادشاهی عاقل به نظر می‌آید اما بعد از مرگ دروسیلا، خواهرش، که معشوقه‌اش هم هست به ماهیت مرگ پی‌ می‌برد و دیوانه می‌شود. مردم را می‌کشد. به همسران اشراف‌زادگان تعرض می‌کند. فحشا را رسمی و قانونی می‌کند تا از آن مالیات بگیرد. روم در هاله‌ای از سیاهی و ترس فرو می‌رود. سنا از رفتار کالیگولا ترسیده، نمی‌تواند با هیچ قانونی کنترلش کند، پس تصمیمی جدی می‌گیرد.

نمایشنامه‌ی «کالیگولا» با ترجمه‌ی ابوالحسن نجفی   در بخشی از نمایشنامه‌ی «کالیگولا» می‌خوانیم:  «سناتورها، ازجمله یکى از آن‌ها که بسیار سالخورده است در یکى از تالارهاى کاخ گرد آمده‌اند و همگى حالتى عصبى دارند.  نخستین سناتور: باز هم خبرى نیست.  سناتور سالخورده: نه صبح خبرى بود و نه عصر.  دومین سناتور: از سه روز پیش هیچ خبرى نداریم.  سناتور سالخورده: پیام‌رسان‌ها مى‌روند، پیام‌رسان‌ها برمى‌گردند. سرى تکان مى‌دهند و مى‌گویند: «هیچى.»  دومین سناتور :سرتاسر دشت بررسى شده، هیچ کارى نمى‌شود کرد.  نخستین سناتور: چرا پیشاپیش باید نگران شویم؟ صبر کنیم. شاید همان‌طور که رفته همان‌طور هم برگردد.  سناتور سالخورده :دیدمش که از کاخ بیرون رفت. نگاه عجیبى داشت.  نخستین سناتور :من هم آن‌جا بودم و از او پرسیدم چه‌اش شده.  دومین سناتور :جوابى داد؟  نخستین سناتور: فقط یک کلمه «هیچى.»  هلیکن، درحالى‌که دارد پیاز مى‌خورد، وارد مى‌شود.  دومین سناتور (همچنان عصبى) :این وضع نگران‌کننده است.  نخستین سناتور: سخت نگیرید، همه‌ى جوان‌ها این‌طورى هستند.  سناتور سالخورده :البته، با بالارفتن سن، این‌ها همه فراموش مى‌شوند.  دومین سناتور: این‌طور تصور مى‌کنید؟  نخستین سناتور: امیدوار باشیم فراموش کند.

سناتور سالخورده :البته، آدم یکى را که از دست مى‌دهد، درعوضش ده‌تا پیدا مى‌کند.  هلیکن: چه‌گونه به این فکر افتادید که پاى عشق در میان است؟  نخستین سناتور :فکر مى‌کنید چه علت دیگرى داشته باشد؟  هلیکن: شاید مشکل کبدى یا خیلى ساده انزجار از هر روز دیدن قیافه‌ى شما. آدم هم‌دوره‌اى‌هایش را اگر گهگاه قیافه و دک و پوزشان را تغییر دهند، بهتر مى‌تواند تحمل‌شان کند. ولى نه، چیزى عوض نمى‌شود، همان آش است و همان کاسه.»    – آلبر کامو این اثر را در سال ۱۹۳۸ و در سن ۲۵ سالگی نوشت و اولین نسخه‌ی آن در سال ۱۹۴۴ منتشر شد. کتاب کالیگولا اولین نمایش‌نامه‌ی کامو است که برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد و در آن به مسئله پوچی می‌پردازد. شخصیت اصلی آن، کالیگولا برگرفته از شخصیتی تاریخی به همین نام است که امپراطور سوم روم بود و او هم دچار جنون می‌شود. شایعات و قصه‌های مختلفی در این باره وجود دارد که به نمونه‌‌ای از آن اشاره می‌کنیم؛ کالیگولا به ارتشش که از لحاظ نظامی کاملاً آموزش‌دیده بودند دستور به جمع کردن صدف داد.

کالیگولا  در ۲۹ سالگی به قتل رسید. کایگولای کامو هم وجه مشترک زیادی با کالیگولای حقیقی دارد. این نمایشنامه‌ی تراژیک ابتدا در سال ۱۹۴۱ در سه پرده نوشته شده بود که بعد از جنگ جهانی دوم، نسخه‌ی چهار پرده‌ای آن چاپ شد. از تفاوت بین دو نسخه می‌شود تأثیرات جنگ جهانی  را بر کامو فهمید. بین پرده‌ی اول و سایر پرده‌ها سه سال فاصله‌ی زمانی وجود دارد که در همین فاصله کایوس که در پرده‌ی اول تا حدودی سرگردان بود در پرده‌ی دوم به بعد از خواسته‌اش آگاه است و مطابق آن عمل می‌کند.  از لحاظ کوتاهی یا بلند بودن نمایشنامه، جز آثار بلند است.  نقطه‌ی اوج نمایش از دید من همان پایان نمایش است و با آن هم‌زمانی دارد، لحظه‌ای که کایوس کشته می‌شود اما بدون هیچ پشیمانی.    – واکاوی کالیگولا   تحول درونی کالیگولا، که در پرده نخست القا می شود، ریشه در کشف این نکته بدیهی و ساده، و در عین حال شگفت، دارد: «انسانها می میرند و شاد نیستند.» طغيان انفجاری او، این احساس او که زندگی تماماً جز بالماسکه ای بیهوده نیست، و نیاز او به دست یافتن به «محال»، برای جبران این حال، همه ناشی از همین کشف است.

«محالی» که کالیگولا در پی آن است تغییر دادن جهان، تصاحب ماه، وارونه کردن فصول، غلبه بر مرگ، و تأکید بر آزادی مطلق خویش است. او در عین حال می خواهد پیامش را به دنیا برساند و کشف و شهود عریان و عیانش را به همه منتقل کند. او که سراپا قدرت است تصمیم می گیرد تسلیم  سرنوشت بی احساس شود. او با منطقی که به افراط رفته است، دائمأ خود را با نیروهای خودسر، بیرحم، و به بازی گیرنده انسان، که امنیت بشر را سلب کرده اند، هم ذات می کند. اما، در جریان این هم ذات ساختن، وی به ناگزیر خویشتن انسانی اش را ویران می کند. قتل او، که با رضایت خودش انجام می گیرد، نوعی «خودکشی والا» است و نتیجه این درک و دریافت تراژیک است که عاجزانه شکست خورده است.

در نمایشنامه کالیگولا طرحی که در افکنده شده است گرچه در پشت پرده است، ولی روشن و آشکار است: طغیان نخستین کالیگولا كاملا بشری و توأم با درک ماهیت غم انگیز زندگی است. او نمی تواند بازی بی قاعدہ طبیعت را با زندگی بشر بپذیرد. او چون نمی تواند برای نظام متافیزیکی، سیاسی، و اجتماعی هستی بشر قالبی عام و توجیه کننده بیابد، هستی بشر را فریب و دروغی حقیر می بیند. بنابراین، او خود در درونش کشمکشی تراژیک دارد: طغيان او نافی نتیجه گیریهای منطقی اش است. این موضع «محال» در میل سرکش او به تحميل دیدگاهش بر همه اطرافیانش، در عین استفاده از شیوه ای که ارتباط را ناممکن می کند، منعکس است. این موضع «محال» در آن حالت آزادی اخلاقی که وی را به بن بست یأس و نومیدی می کشاند نیز منعکس است.

کالیگولا تجسم یکی از گرایشهای پنهان در تفکر ماست و نمایشنامه می خواهد ما را از دست کالیگولا آزاد کند.

کوشش و پژوهش: سحر رستمیان

– بازیگر هنرهای نمایشی

💎🌹💎🌹💎🌹💎🌹💎🌹💎🌹💎🌹

انتشارات حوزه مشق ناشر برگزیده کشور در جایزه ملی کتاب سال جوانان شد.

https://hozeyemashgh.ir/?p=14243&preview=tru

چاپ انواع کتاب:  شعر،داستان،دلنوشته،رمان،کتاب کودک، کتاب کار،ترجمه کتاب، سفرنامه،زندگینامه،نمایشنامه،فیلمنامه و… با شرایط ویژه  و تبدیل پایان نامه ارشد و رساله دکتری به کتاب با بهترین شرایط

و اکسپت مقاله همایشی، کنفرانسی در یک هفته   در

انتشارات بین المللی حوزه مشق

به مدیریت دکتر فردین احمدی

صفحه اصلی